पाठ ६ : त्यो फेरि फर्कला ? (मनोवैज्ञानिक कथा) | Tyo Feri Farkala - Class 11 Nepali

पाठ ६ : त्यो फेरि फर्कला ? (मनोवैज्ञानिक कथा)

लेखक: भवानी भिक्षु
स्तर: कक्षा ११ नेपाली

शब्दभण्डार

 

१. तल दिइएका शब्दहरुको विपरीत अर्थसँग जोडा मिलाउनुहोस् :

सुदूर = निकट

कृतज्ञता = कृतध्नता

वेदना = खुसी

प्रदीप्त = अन्धकार

अतीत = भविष्य

मूक = सस्वर

प्रवाह = स्थिर

 

२. गाढा शब्दको अर्थ पहिचान गरी चिनो लगाउनुहोस् ।

क) निरन्तर

ख) बेवास्ता

ग) असजिलोपन

घ) मन ठेगानमा नभएको अवस्था

ङ) ज्यादै प्रतीक्षा गरिएको

च) सुनसान

 

३. दिइएका अर्थहरुको पर्यायवाची शब्द पाठबाट खोजेर लेख्नुहोस् ।

क) असजिलोपन = सङ्कोच

ख) सुक्खा = शुष्क

ग) लजालु = लज्जावन्त

घ) रुवाई = रुदन

ङ) पर्खाइ = प्रतीक्षा

च) धुलोपीठो = चूर्णविचूर्ण

छ) व्यक्त नभएको = अव्यक्त

ज) वज्रभन्दा पनि = बज्रादपी

 

४. पाठमा रहेको " जाने बखतमा ………… त्यो आएन !" कथांश पढी दिइएका प्रश्नहरुको उत्तर दिनुहोस् :

 

क) "ता" प्रत्यय लागेका चारवटा शब्द खोज्नुहोस् ।

उदासिनता, शून्यता, प्रसन्नता र उत्फुल्लता ।

 

ख) चारवटा उपसर्ग व्युत्पन्न शब्द पहिचान गरी लेख्नुहोस् ।

उत्तर; दुष्कल्पना, असुविधा, प्रकार र प्रदीप्त ।

 

ग) यस अनुच्छेदमा प्रयुक्त दसओटा तत्सम शब्दहरुको सूची बनाउनुहोस् ।

यात्री, भयानक, प्रतीक्षा, शून्य, आशा, भावना, दुष्कल्पना, नित्य, प्रकार र प्रदीप्त ।

 

 

५. शब्दकोशको सहायता लिई दिइएका शब्दको अर्थ लेख्नुहोस् र वाक्यमा प्रयोग गर्नुहोस् :

 

१. पर्यन्त (अन्तिम सीमा, हद):
अर्थ: कुनै वस्तु, कार्य, वा अवस्थाको अन्त्य वा सीमा।
वाक्य: शिक्षाले मानिसलाई साधारण जीवनदेखि महान व्यक्तित्व पर्यन्त उचाइमा पुर्‍याउन सक्छ।

२. निस्तब्ध (सुनसान):
अर्थ: शान्त, आवाजरहित वा सुनसान।
वाक्य: रातभरको निस्तब्ध वातावरणले उसलाई गहिरो ध्यानमा लिन मद्दत गर्‍यो।

३. उद्विग्न (कुल, चिन्तित):
अर्थ: तनावग्रस्त वा अशान्त मनस्थितिमा भएको।
वाक्य: आर्थिक समस्या बढ्दै गएपछि सारा परिवार उद्विग्न महसुस गर्न थाल्यो।

४. उल्लास (आनन्द):
अर्थ: हर्ष वा खुशीको भावना।
वाक्य: विद्यालयको वार्षिकोत्सव कार्यक्रममा सबै विद्यार्थी उल्लासले भरिएका थिए।

५. क्लान्त (थाकेको):
अर्थ: अत्यधिक थकानको अवस्था।
वाक्य: यात्राको लामो समयपछि सबैजना क्लान्त भएर बिसाउने ठाउँ खोज्दै थिए।

६. शिथिल (थकित):
अर्थ: शक्तिहीन वा थकित।
वाक्य: कठिन परिश्रमपछि उसको शरीर शिथिल भएको महसुस गरिन।

७. मधुरिमा (मिठास):
अर्थ: मिठास वा सुमधुरता।
वाक्य: संगीतको मधुरिमा सुन्दै गर्दा उसको दिन रमाइलो बन्यो।

८. विषद् (ठुलो, फराकिलो):
अर्थ: विस्तार वा व्यापक।
वाक्य: शिक्षाले मानिसको दृष्टिकोणलाई विषद् बनाउन सहयोग पुर्‍याउँछ।

९. सामन्जस्य (मेलमिलाप):
अर्थ: समता वा समन्वयको अवस्था।
वाक्य: कार्यालयमा सफलताका लागि सामन्जस्यपूर्ण वातावरण अपरिहार्य छ।

१०. उत्सर्ग (त्याग):
अर्थ: कुनै ठूलो उद्देश्यका लागि गरेको त्याग।
वाक्य: देशको स्वतन्त्रताका लागि थुप्रै वीरहरूले आफ्नो जीवन उत्सर्ग गरे।

११. अभ्यन्तर (भित्री मन):
अर्थ: मनको गहिरो वा भित्री भाग।
वाक्य: उसको अभ्यन्तरमा रहेको प्रेम कुनै बेला पनि झल्किन्थ्यो।

१२. विलुप्त (लोप भएको):
अर्थ: हराएको वा अब अस्तित्वमा नरहेको।
वाक्य: दुर्लभ जीवजन्तुहरू संरक्षण अभावका कारण विलुप्त भइरहेका छन्।

बोध र अभिव्यक्ति

१. "त्यो फेरि फर्केला ?" कथा पढी दिइएका प्रश्नहरुको उत्तर दिनुहोस् :

क) कथा कति अनुच्छेदमा संरचित छ ?

कथा ५२ अनुच्छेदमा संरचित छ ।

ख) कथाको सबैभन्दा लामो अनुच्छेद कुन हो ?

कथाको सबैभन्दा लामो अनुच्छेद ३८औ अनुच्छेद हो ।

ग) कथाको कुन अनुच्छेदमा पुग्दा सानी र यात्रीको भेट भएको छ ?

कथाको ४४औ अनुच्छेदमा पुग्दा सानी र यात्रीको भेट भएको छ ।

घ) संवादको प्रयोग नभएका अनुच्छेदहरु पाठमा कतिओटा छन् ?

उत्तर; संवादको प्रयोग नभएका अनुच्छेदहरु पाठमा १८ ओटा छन् ।

२. "त्यो फेरि फर्केला ?"कथा पढी दिइएका घटनाक्रम मिलाई लेख्नुहोस् :

ख) एकदिन साझको समयमा एउटा यात्री आएर यहाँ बास पाइन्छ भनेर सानीलाई सोध्नु,

च) आमाले बास बस्न अनुमति दिनु,

झ) आमाको स्वीकृति र यात्री बाँस बस्ने निश्चिति भएपछि सानी खुसी हुनु,

ठ) यात्रीको बासका लागि सानी सक्रिय भएर लाग्नु र भित्रभित्रै यात्रीप्रति आकर्षित हुनु,

क) यात्री सुतेपछि सानी यात्रीका कल्पनामा डुबुल्की मार्नु,

ण) अनायास सानी यात्री सुतेको ठाँउमा पुग्नु र यात्री निश्चिन्त सुतिरहेको हुनु,

घ) यात्री बिदा भएर गएपछि प्रत्येक दिन यात्रीलाई सम्झिनु,

ग) समयक्रममा सानीको विवाह हुनु,

ङ) पन्ध्रौं दिनसम्म उत्साहपूर्वक रुपमा सानी बस्नु तर यात्री नफर्कनु,

छ) सानीकी आमाको स्वर्गे भएपछि सानी त्यहाँ गएर आमाको पेसा अँगालेर बस्नु,

ज) एकदिन अचानक त्यहीँ यात्री आएर बास माग्नु,

ञ) सानीले प्राणपर्यन्तसम्म पर्खेको यात्रीले कुराकानीको क्रममा तिमी त बुढी भइसकिछ्यौ भन्नू,

ढ) बिहान हुनेबित्तिकै पहिले झैँ यात्री हिड्नु,

ड) आफुले मात्र यात्रीको प्रतीक्षा गरेको तर यात्रीले त्यस्तो कुनै आग्रह, अनुराग नभएको थाहा पाउनु,

ट) सानीको दीर्घ प्रतीक्षा समाप्त हुनु

 

३. "विचारधारा अर्कैतिर …………………… ओछ्यानमा लडी ।" कथांश पढी सोधिएका प्रश्नहरू उत्तर दिनुहोस् :

क) सानी किन निस्तब्ध भइन्?
सानीले यात्रीको श्रीमती हुन सक्ने कुरा सम्झेर निस्तब्ध भइन्।

ख) यात्री सुतेको देखेर सानीलाई कस्तो महसुस भयो?
यात्री सुतेको देखेर सानीलाई डरमिश्रित लोभ उत्पन्न भयो।

ग) टुकी बालेपछि सानीलाई किन डर लाग्यो?
टुकी बालेपछि आमा वा यात्रीले थाहा पाउने हुन् कि भनेर सानीलाई डर लाग्यो।

घ) सानीको मनोदशा कसरी परिवर्तन भयो?
यात्रीप्रतिको आकर्षण प्रस्तुत गर्न नसके पनि उनलाई यात्रीलाई हेर्नुपर्छ भन्ने तीव्र उत्सुकताले सानीको मनोदशा परिवर्तन गर्‍यो।

४. दिइएका कथांश पढी सोधिएका प्रश्नहरू उत्तर दिनुहोस् :

क)

अ) सानीको प्रतीक्षाले उसको कस्तो मनस्थितिलाई देखाएको छ?
सानीको प्रतीक्षाले उसको यौन मनोवृत्तिलाई प्रकट गरेको छ। यात्रीप्रति अव्यक्त प्रेम र आकर्षणका कारण सानीको दमित यौन कुण्ठा व्यक्त भएको छ। यसले सानीको अवचेतन मनको प्रभावले चेतन मनमा मानसिक उतारचढाव सिर्जना गरेको देखाउँछ। यस कथाले सानीको अतृप्त प्रेम, वासना, कुण्ठा र विक्षिप्त मानसिक अवस्थालाई मनोवैज्ञानिक दृष्टिकोणले प्रस्तुत गरेको छ।

आ) सानीको जीवनमा के कस्ता उतारचढावहरू देखिन्छन्?
सानीको जीवनमा धेरै मनोवैज्ञानिक उतारचढाव देखिन्छ। विवाहपछि पनि सानीले एक रातको बास बस्न आएको यात्रीलाई विर्सन सकेकी छैन। त्यो यात्रीले फर्केर आफूलाई लग्ला भन्ने झिनो आशा र तृष्णाले सानीलाई कहिल्यै छोडेको छैन। जीवनभर मोह, कुण्ठा, बेचैनी, छटपटी, निराशा, र तृष्णाका उतारचढावले सानीको मनलाई जकडेर राखेको छ।

ख)

अ) सानीको प्रतीक्षा कसरी समाप्त भयो?
आमाको मृत्यु पछि माइत फर्किएर आफ्नो पुरानै पेसामा संलग्न हुँदा यात्री पुनः त्यहाँ आइपुग्छ। तर, यात्रीले सानीप्रति कुनै प्रेम वा अनुराग नराखेको स्पष्ट भएपछि सानीको एकतर्फी प्रतीक्षा समाप्त हुन्छ।

आ) यस अनुच्छेदमा सानीको कस्तो मनोविज्ञान प्रस्तुत भएको छ?
यस अनुच्छेदमा सानी आफ्नो यौवनावस्थामा जस्तो नै छु भन्ने भ्रममा रहेकी देखिन्छ। तर, यात्रीले तिमी त बुढी भइसक्यौ भन्दाका शब्दले सानीलाई यथार्थमा फर्काउँछ। यसले उनको इच्छाहरू अधुरै रहनुका कारण कुण्ठित, क्लान्त र विक्षिप्त मनोविज्ञानको चित्रण गरेको छ।

५. व्याख्या गर्नुहोस्:

क) समस्त जगतमा …………………………….. रहन जान्थ्यो।
यो गद्यांश कक्षा ११ को ‘त्यो फेरि फर्कला?’ कथाबाट लिइएको हो, जसका लेखक भवानी भिक्षु हुन्। यस कथामा प्रमुख पात्र सानीको अवचेतन मनको अतृप्त वासना, दमित यौन कुण्ठा, र मानसिक उतारचढावलाई चित्रण गरिएको छ।

नारीलाई ममता, सहनशीलता र मायाकी खानी मानिन्छ। ममताको कारण परिवार जोडिएर रहने कुरा सानीको पात्रबाट स्पष्ट हुन्छ। सानीले आफ्नो परिवारको जिम्मेवारी पूरा गर्दै यात्रीप्रतिको अमूक प्रेम र प्रतीक्षामा जीवन बिताउँछिन्। कथाकारले नारीको त्याग र ममताले समस्त संसारलाई जीवन्त राख्ने चित्रण गरेका छन्।

 

ख) प्रेम जीवनको …………………………………… अस्तित्वको विलुप्ति।
यो गद्यांश ‘त्यो फेरि फर्कला?’ कथाबाट लिइएको हो। कथाले सानीको अतृप्त प्रेम र प्रतीक्षाको मानसिक प्रभाव चित्रण गरेको छ।

मानिसको जीवनमा प्रेमले आधारस्तम्भको भूमिका खेल्छ। बाल्यकालमा माताको प्रेम, यौवनमा पतिकाे प्रेमले जीवन अगाडि बढ्छ। तर, एकतर्फी प्रेमले निराशा र दुःख मात्र दिन्छ। कथामा सानीले यात्रीप्रति गहिरो प्रेम गरे पनि प्रतिफल नपाउँदा मानसिक र भावनात्मक रूपमा विचलित बनेकी छिन्। यसले प्रेमको महत्त्व र त्यसको अधुरो रहनुका परिणामलाई दर्शाउँछ।

७. उत्तर दिनुहोस्:

क) सानीको चरित्रचित्रण गर्नुहोस्:

अ) कथागत भूमिका:
सानी यस कथाकी केन्द्रीय पात्र हुन्। कथाको सम्पूर्ण घटनाक्रम सानीको वरिपरि घुमेको छ। उनले छोरी, पत्नी र प्रेमिकाको भूमिका निभाएकी छिन्।

आ) पारिवारिक स्थिति:
सानीको पारिवारिक पृष्ठभूमि निम्नवर्गीय हो। विवाहपूर्व आमासँग भट्टी पसल चलाएकी थिइन्।

इ) शारीरिक स्थिति:
सानी पुष्ट शरीर र आकर्षक अनुहारकी थिइन्। जीवनको अन्तिम चरणमा बुढ्यौलीका लक्षण देखा पर्न थालेका थिए।

ई) मानसिक स्थिति:
सानीको मानसिक स्थिति विक्षिप्त र कुण्ठित छ। यात्रीप्रतिको एकतर्फी प्रेमले उनलाई निरन्तर पीडा दिएको छ।

उ) आर्थिक स्थिति:
सानीको आर्थिक अवस्था कमजोर छ। सामान्य होटल व्यवसाय गरे पनि ग्राहकको अभावले उनको जीवन संघर्षपूर्ण छ।

ख) "त्यो फेरि फर्कला?" कथाले कस्तो मनोविज्ञान प्रस्तुत गरेको छ?

"त्यो फेरि फर्कला?" कथा नारी पात्र सानीको मनोविज्ञानमा आधारित यौन मनोवैज्ञानिक कथा हो, जसले सानीको अवचेतन मनमा रहेका दमित इच्छाहरू, कुण्ठा, तथा मानसिक उतारचढावको विश्लेषण प्रस्तुत गरेको छ। कथाले नारीको यौन मनोविज्ञानलाई प्रष्ट रूपमा उद्घाटित गरेको छ, विशेष गरी प्रेमको असफलता र अधुरो चाहनाका परिणामस्वरूप आउने मानसिक अवस्थालाई चित्रण गरेको छ।

सानी एउटा सामान्य गाउँले युवती हो, जसको जीवनमा आफ्नो उमेर मिल्ने युवा यात्रीको आगमनले एकतर्फी प्रेमको बीजारोपण गराउँछ। यो प्रेम सानीको अवचेतन मनको एउटा महत्त्वपूर्ण अंश बनेर उसको सम्पूर्ण जीवनमा प्रभाव पार्दछ। यात्रीलाई लिएर सानीको मनमा उत्पन्न आशक्ति र त्यसबाट उत्पन्न कुण्ठित अवस्थाले उसको जीवनलाई निरन्तर प्रभावित बनाएको छ। सानीले आफ्नो इच्छाहरूलाई खुलेर व्यक्त गर्न नसक्दा उसको मानसिक स्थितिमा निराशा, विक्षिप्तता, र बेचैनीको मिश्रण देखिन्छ।

कथाले एकतर्फी प्रेमले कसरी मानसिक असन्तुलन सिर्जना गर्दछ भन्ने कुरा गहिरो रूपमा देखाएको छ। सानीले यात्रीप्रति एकतर्फी प्रेम गरे पनि यात्रीमा कुनै प्रकारको प्रतिकार्य देखिंदैन। यसले सानीलाई निराशाको चक्रव्यूहमा फसाउँछ। मानिसका दमित इच्छाहरू, ती इच्छाहरू पूरा हुन नसक्दा सिर्जना हुने मानसिक तनाव, र आत्मचिन्तनका क्षणहरूलाई कथाले गहिरो मनोवैज्ञानिक कोणबाट उजागर गरेको छ।

यसरी, "त्यो फेरि फर्कला?" कथाले प्रेम, आशक्ति, र दमित यौन इच्छाहरूको परिणामस्वरूप उत्पन्न हुने मानसिक अवस्थालाई गहिरो मनोवैज्ञानिक विश्लेषणमार्फत चित्रण गर्दछ।

ग) कथामा सामाजिक, आर्थिक र प्राकृतिक परिवेशको चित्रण कसरी गरिएको छ?

"त्यो फेरि फर्कला?" कथा नेपाली समाजको सामाजिक, आर्थिक, र प्राकृतिक परिवेशको सुन्दर चित्रण हो। यस कथाले तत्कालीन समाजको संरचना, आर्थिक अवस्था, र प्राकृतिक वातावरणलाई गहिरो रूपमा सम्बोधन गरेको छ।

सामाजिक परिवेशका दृष्टिले कथा ग्रामीण जीवनमा आधारित छ। कथामा पहाडका दुर्गम गाउँहरूमा जीवनयापन गर्ने मानिसहरूको संघर्षमय जीवनलाई प्रस्तुत गरिएको छ। यात्रीहरूले चितलाङ हुँदै काठमाडौं जाने सन्दर्भले राणाकालीन समाजको सन्दर्भ झल्काउँछ। ग्रामीण समाजको वर्गीय विभाजन स्पष्ट रूपमा देखिन्छ, जहाँ सम्पन्न व्यक्तिहरू सुविधा सम्पन्न होटल सञ्चालन गर्छन् भने गरिब वर्गले भट्टी पसल खोलेर आफ्नो गुजारा चलाउँछन्। सानीजस्तो पात्रहरू समाजको गरिबी, परनिर्भरता, र अवसरको कमीको प्रतिरूप हुन्।

आर्थिक परिवेशले कथाको मुख्य पात्रहरूको जीवनलाई निकै प्रभावित पारेको छ। सानी र उसको परिवारको भट्टी पसल सञ्चालन गर्नुपर्ने बाध्यताले निम्न वर्गीय जीवनलाई चित्रण गरेको छ। ग्रामीण परिवेशका पात्रहरूको आर्थिक स्थिति कमजोर छ, जसका कारण उनीहरूको दैनिकी चुनौतीपूर्ण देखिन्छ।

प्राकृतिक परिवेशको चित्रणले कथामा सौन्दर्य थपेको छ। हरियो पहाड, स्वच्छ वातावरण, र सूर्यको किरणले हिमालमा छर्ने सुनौलो झल्को जस्ता विवरणहरूले कथाको पृष्ठभूमिलाई सजीव बनाएको छ। प्राकृतिक परिवेशमा रहेको शान्त वातावरणले कथाको पात्रहरूको भित्री अशान्तिलाई थप बल दिएको छ।

यसरी, "त्यो फेरि फर्कला?" कथामा सामाजिक, आर्थिक, र प्राकृतिक परिवेशको संयोजनले कथा सम्पूर्णता प्राप्त गरेको छ। ग्रामीण समाजका कठिनाइ, आर्थिक असमानता, र प्राकृतिक सौन्दर्यको सजीव चित्रण कथाको महत्त्वपूर्ण विशेषता हो।

घ) शीर्षकको सार्थकता पुष्टि गर्नुहोस्:

"त्यो फेरि फर्कला?" कथा भवानी भिक्षुद्वारा लेखिएको मनोवैज्ञानिक कथा हो, जसको शीर्षक कथाको केन्द्रवर्ती कथावस्तुसँग पूर्णतः मेल खान्छ।

कथामा मुख्य पात्र सानीको जीवन यात्रीप्रतिको प्रतीक्षामा केन्द्रित छ। जब सानीले आफ्नो घरमा बास बस्न आएका यात्रीलाई पहिलोपटक देख्छे, उसको मनमा एकतर्फी प्रेमको भावना जागृत हुन्छ। यद्यपि यात्रीले सानीप्रति कुनै प्रेमभाव प्रकट गर्दैन, सानीको मनमा भने उसलाई फेरि देख्ने, पाउने, र नजिक रहने आकांक्षाले गहिरो ठाउँ लिन्छ। यात्रीको विदाइपछि सानीको जीवन प्रतीक्षाको चक्रमा फस्छ, जहाँ प्रत्येक दिन उसले "त्यो फेरि फर्कला?" भन्ने प्रश्नले आफ्नो मनोविज्ञानलाई प्रभावित पारिरहन्छ।

कथाको अन्त्यतिर यात्री पुनः सानीको जीवनमा प्रवेश गर्छ तर उसको उदासीन व्यवहारले सानीको प्रतीक्षा समाप्त हुन्छ। यस घटनाले सानीलाई उसको मानसिक वास्तविकतामा फर्काउँछ, जहाँ उसले आफ्नो अधुरा सपनाहरू र इच्छाहरूको सामना गर्न बाध्य हुन्छ। यसरी, शीर्षकले कथावस्तु र सानीको मानसिक अवस्थालाई सटीक रूपमा समेटेको छ।

समग्रमा, "त्यो फेरि फर्कला?" शीर्षक सानीको प्रतीक्षा र त्यसको अन्तिम परिणामसँग प्रत्यक्ष रूपमा सम्बन्धित छ। शीर्षकले कथाको मूल मर्मलाई अभिव्यक्त गर्दै कथावस्तुको सार्थकतालाई बलियो बनाएको छ।

८. आफ्नो घरमा बास बस्न आइपुगेको यात्रीका लागि सानीले गरेको दीर्घ प्रतीक्षा तपाईलाई कस्तो लाग्यो, कथात्मक सन्दर्भका आधारमा विश्लेषण गर्नुहोस् ।

प्रस्तुत गद्यांश ‘त्यो फेरि फर्कला?’ कथाबाट लिइएको हो, जसका लेखक भवानी भिक्षु हुन्। कथा नारी पात्र सानीको मनोवैज्ञानिक अवस्थालाई केन्द्रीय विषय बनाउँदै, उनको अवचेतन मनमा रहेका अतृप्त वासना, दमित यौन कुण्ठा, तथा भावनात्मक उतारचढावलाई गहिराइका साथ प्रस्तुत गरेको छ। यस कथाले नारी मनोविज्ञानलाई स्पष्ट रूपमा उजागर गर्दछ। 

कथामा चितलाङ नजिकै मार्खुमा बसोबास गर्ने सानीको जीवनको एउटा घटना मुख्य विषयवस्तु बनेको छ। सानीको घरमा एक रातका लागि बास बस्न आएका यात्रीप्रति सानी पहिलो नजरमै आकर्षित हुन्छिन्। सानीले यात्रीलाई आफ्नो जीवनमा विशिष्ट स्थान दिन्छिन्। यद्यपि यात्री अर्को दिन नै आफ्नो गन्तव्यतर्फ प्रस्थान गर्छन्, सानीले भने उसलाई कहिल्यै बिर्सन सक्दिनन्। यात्रीलाई फेरि एकपटक देख्न पाइन्छ कि भनेर सानी जीवनभर प्रतीक्षा गरिरहन्छिन्। सानीको दीर्घ प्रतीक्षा उमेरसँगै परिवर्तन हुने प्रेमको विशिष्टतालाई झल्काउँछ। विवाह गरेर नयाँ जीवनमा प्रवेश गरे पनि सानीको मनबाट यात्रीप्रतिको आकांक्षा कहिल्यै हराउँदैन। कथाले किशोरावस्थामा उत्पन्न भावनाहरू कसरी जीवनभर प्रभावशाली रहन्छन् भन्ने तथ्यलाई सानीको जीवनमार्फत प्रस्ट्याउँछ। यस कथामा देखाइएको प्रतीक्षाले उमेर र अनुभवको आधारमा बदलिने प्रेम र यौन मनोविज्ञानलाई दर्शाउँछ। 

मेरो दृष्टिमा, सानीको प्रतीक्षा यौवनकालीन प्रेमको तीव्र प्रभावको उदाहरण हो। यौवनावस्थामा भएका यस्ता प्रेमहरूले मानिसको भित्री भावनालाई गहिरो रूपमा प्रभावित पार्ने र जीवनभर स्मरणीय रहिरहने कुरालाई सानीको जीवनले प्रमाणित गरेको छ।

९. दिइएका अनुच्छेद पढी कुनै चारवटा प्रश्न निर्माण गर्नुहोस् :

१) हरियाले हातमा के लिएर उभिरहेको थियो ?

२) सलाम कसलाई छोडेर कहाँ र किन गएको थियो ?

३) बुधन करिस्माको छेउमा गएर के गर्यो ?

४) यस अनुच्छेदमा प्रयोग भएका मानव र जनावरको नाम लेख्नुहोस् ।

१०. दिइएको अनुच्छेद पढेर अन्त्यमा सोधिएका प्रश्नहरूको उत्तर:

क) मनोविज्ञान के हो?
मनोविज्ञान मानिसको मनोभाव, विचार र व्यवहारको अध्ययन गर्ने विज्ञान हो। यसले मानसिक प्रक्रियाहरूको अनुसन्धान गर्दछ, जसले व्यक्ति र समाजमा हुने गतिविधिलाई बुझ्न मद्दत गर्दछ।

ख) व्यक्ति कस्तो वातावरण निर्माण गर्न खोज्छ?
व्यक्तिले आफ्नो रुचि, चाहना, आवश्यकता र लक्ष्य अनुसारको वातावरण निर्माण गर्न प्रयास गर्दछ। उसले आफ्नो जीवनलाई सहज, सन्तोषजनक र उद्देश्यपूर्ण बनाउन उपयुक्त वातावरण सिर्जना गर्ने कोशिश गर्दछ।

ग) सामाजिक र भौतिक वातावरणले मनोविज्ञानमा कसरी प्रभाव पार्छ?
सामाजिक र भौतिक वातावरणले मानिसका विचार, व्यवहार र भावना निर्माणमा ठूलो प्रभाव पार्छ। यी वातावरणले मानिसको मनोवैज्ञानिक अवस्थालाई उत्तेजित गर्छन्। सकारात्मक वातावरणले मानिसलाई प्रगतिशील बनाउँछ भने नकारात्मक वातावरणले मानसिक तनाव र कुण्ठा पैदा गर्न सक्छ।

घ) "संवेग" र "तज्जन्य" शब्दको अर्थ लेख्नुहोस्।

• संवेग: संवेग भन्नाले तीव्र भावना वा आवेगलाई जनाउँछ। यो खुशी, दु:ख, डर, रिस जस्ता तत्काल उत्पन्न हुने भावना हो।
• तज्जन्य: तज्जन्य भन्नाले कुनै परिस्थिति वा कारणबाट उत्पन्न हुने तत्क्षणिक परिणामलाई जनाउँछ।

 

व्याकरण

 

 

३. दिइएका शब्दहरु शुद्ध पारी सार्नुहोस् :

तापनि, प्रतीक्षा, सम्मुख, भरिया, सुकुल, क्रीडा, चौथाइ, शृङ्खला, सुदूर, निर्जीव, अभीसिप्त, उद्विग्न , अतीत, नैराश्य, समष्टि, नीरव, कष्टप्रद, निस्तब्ध, अविराम, विश्वास, विहा, चञ्चल, सामञ्जस्य, अङ्ग, चूर्ण , यस्तै, हृदय, क्षीण, प्रत्यक्ष, जिज्ञासा, संस्कृति, भण्डार, दुष्कल्पना, उत्साह, गृहिणी, अनन्तकालीन , वज्रप्रहार, अभ्यन्तर ।

 

 

४. दिइएका शब्दहरु कुन कुन शुद्ध र कुन कुन अशुद्ध छन्, पहिचान गर्नुहोस् :

 

शुद्ध शब्दहरु :

भाउजू, तनहुँ, कति, कोशी, चरिनङ्ग्रे, शिरीष, क्लिष्ट, राष्ट्रिय, इन्साफ, सङ्घ, सम्बन्ध, क्षत्रिय, कृत्रिम, सन्देश, शुभ ।

 

अशुद्ध शब्दहरु :

जेठाजू, पुर्बेली, बर्षेनी, उर्दु, हात्ति, जुलुश , विभुति, आशिर्वाद, केन्द्रिय, प्रशंशा, माथी, वाकस, इन्द्रेणी, किर्तीपुर, बिकास, वाधा, वेरुजु, छ्यमा, एसरी, कर्तव्वे, एस, रिण, पृय, सहीद, लान्छना, बृहत, सभासद ।

 

अशुद्ध शब्दहरुको शुद्ध रुप :

जेठाजू, पुर्वेली, वर्पेनी, उर्दू, हात्ती, जुलुस, विभूति, आशीर्वाद, केन्द्रीय, प्रशंसा , माथि, बाकस, इन्द्रेनी, कीर्तिपुर, विकास, बाधा, बेरुजु, क्षमा, यसरी, कर्तव्य, यस, ऋण, प्रिय, सहिद, लाञ्छना, वृहत्, सभासद् ।

 

 

५. वर्णविन्यास मिलाई पुनर्लेखन गर्नुहोस् :

अ)

वायुमण्डलको संरचनामा भूमिका निर्वाह गर्ने ग्यासहरुको अनुपतमा फेरबदलले र मूलतः कार्वनडाअक्साइडको मात्रा बढ्नाले पृथ्वीको तापक्रम बढ्न थालेको छ ।

 

आ)

त्यो तृष्णा, त्यो अनन्तकालीन प्रतीक्षा, त्यो दिनहुुँको अभ्यस्त निराशाको धक्का त्यसको सासमा मिसिएको थियो ।

 

इ)

यसै प्रकारले नित्य नयाँ नयाँ कल्पनाहरु त्यसको आशालाई प्रदिप्त तुल्याउदै दिनहरु बिताउदै गए। अन्ततः त्यो चिर अभिप्सित पन्ध्रौं दिन पनि आयो ।

 

 

६. पदयोग र पदवियोग मिलाई पुनर्लेखन गर्नुहोस् :

अ)

भरियाले डोकाबाट भाडाहरु झिकिसकेको थियो । सानीले माथिबाट तुरुन्तै एउटा सानोपित्ले गाग्री ल्याइदिई । त्यो समेत लिएर भरिया खोलातिर गयो ।

 

आ)

हुनसक्छ – यतै कतै हलो जोतिरहेको होला अथवा घाँस खुर्किरहेको होला । नभन्दै सिमलको आडबाट परिछन टुप्लुक्क देखा पर्‍यो, जोत्दा जोत्दैको हलगोरु अड्याएर उ हस्याङफस्याङ गर्दै मतिर लम्कदै थियो ।

 

इ)

यात्री चाहिने बिहानै उठेर गइ हाल्यो । सानीको आखामा आइसकेका र छचल्किरहेका मूक मोह र कुन्नि कस्ता अव्यक्त आकाङ्क्षाहरु त्यसलाई निकै टाढासम्म पहाडको टुप्पामा पुर्‍याई फर्के । कुन्नि केले हो त्यसको मन भारी हुँदै आयो । हृदयमा आद्र भावनाहरुमा गह्रुङ्गो प्रवाह बग्न थल्यो र त्यसको भित्र मनमा लगातर एउटा प्रश्न उम्लन थाल्यो – "त्यो फेरि फर्कला ?"

Related Notes and Documents

Find All Document Related to Nepali Here